Naar aanleiding van de premiere van de voorstelling ‘Onvoorspelbaar Verleden’ sprak NRC uitgebreid met Saman.
Interview
Saman Amini: ‘Ik heb mijn lot weten te keren’
‘Oh god, gaan we dat verhaal weer hebben”, zei Saman Amini vier jaar geleden tegen Humberto Tan, toen die hem in RTL Late Night vroeg naar zijn verleden als vluchteling. Achteraf baalt Amini van zijn reactie: op die vraag zou hij nu volstrekt tegenovergesteld reageren. „Mijn vluchtelingenverhaal is een fucking prachtig verhaal.”
Saman Amini (1989) is zanger, acteur en theatermaker, en bij voorkeur tegelijkertijd. Hij maakt rauwe, persoonlijke muziektheatervoorstellingen over wat volgens hem belangrijke pijnpunten in de maatschappij zijn. Zo vertelde hij in Samenloop van omstandigheden (2016) over schuldgevoelens die je als vluchteling met je meedraagt. A seat at the table (2017) ging over het diepgewortelde alledaags racisme in onze samenleving.
“Achter crimineel gedrag liggen vaak oceanen van pijn. Die jongens komen ergens vandaan”
Amini is geboren in Teheran, Iran. Op elfjarige leeftijd kwam hij met zijn moeder en zusje naar Nederland. Na zes jaar in verschillende azc’s te hebben gewoond, kreeg het gezin uiteindelijk een verblijfsvergunning. Amini belandde op de toneelschool in Maastricht, waar hij via via in aanraking kwam met theatermaker Nima Mohaghegh. Samen richtten ze stichting Black Sheep Can Fly op, waarmee ze op een toegankelijke manier verhalen met een maatschappelijke urgentie willen vertellen. Woensdag gaat hun vierde theaterproductie Onvoorspelbaar verleden in première. Daarin onderzoeken ze in hoeverre je een keuze hebt je te bevrijden van trauma’s uit het verleden.
Centraal in de voorstelling Onvoorspelbaar verleden staat een jongen (gespeeld door Amini) uit een arm en ontwricht gezin, die is opgeklommen tot een succesvol artiest, maar vervolgens depressief raakt en iedereen om hem heen laat vallen. Het is niet autobiografisch, benadrukt Amini, al herkent hij de thematieken uit de voorstelling – zoals armoede en lonkende criminaliteit – wel degelijk uit zijn eigen leven. „Ik weet hoe het is om als zeventienjarige niet eens geld te hebben om de bus te pakken. Dat breekt een jongen.”
Omdat hij in een azc woonde, mocht hij als tiener niet werken om wat bij te verdienen. Het scheelde niet veel, of hij was destijds de criminaliteit ingegaan. „Ik heb op het punt gestaan. Je denkt op die leeftijd dat met veel geld verdienen ook je zorgen en pijn verdwijnen.” Wat hem uiteindelijk heeft weerhouden? „Ik had een moeder die mij liefde gaf en gevoel voor verantwoordelijkheid bijbracht. Alleen voor haar al ging ik die wereld niet in.”
Laatste Oordeel
In de voorstelling begeeft het hoofdpersonage zich na een uit de hand gelopen avond in een limbo tussen leven en dood. In afwachting van zijn Laatste Oordeel wordt hij geconfronteerd met zijn daden uit het verleden, dat grotendeels van agressie, criminaliteit en afwijzingen aan elkaar hangt. Zo krijg je steeds meer inzicht in zijn geschiedenis.
“Er is niets enger dan stilstaan en kijken naar alle ellende die je hebt meegemaakt in je leven”
Mensen hebben snel de neiging om met hun vingertje te wijzen naar jongens die in het criminele circuit belanden, zegt Amini. „Maar ik wil laten zien wat er achter dat gedrag ligt: vaak zijn dat oceanen van pijn, van niet gezien worden en niet gerespecteerd worden. Die jongens komen ergens vandaan. Als je iemands verhaal hoort, dan kweekt dat begrip.”
Waarmee hij uitdrukkelijk niet wil zeggen dat je een ongelukkige jeugd als excuus voor crimineel of destructief gedrag kan opvoeren. „Daden hebben nu eenmaal consequenties, en ik geloof absoluut dat je altijd een keuze hebt. Je kan afstand doen van mechanismes en patronen die je al je hele leven maken tot wie je bent. Begrijp me niet verkeerd: dat is moeilijk, maar het kan. Je kan er ook hulp voor vragen.”
Trots
Zelf staat hij regelmatig bewust stil bij zijn verleden. „Dat doe ik door te schrijven, maar ook door therapie. Er is niets enger dan stilstaan en kijken naar alle ellende die je hebt meegemaakt in je leven, maar wat je ervoor terugkrijgt is immens.” Hij citeert uit het script van de voorstelling: „Je weet pas wie je bent als je weet waar je vandaan komt, wat je littekens zijn, wat je komt doen en waar je heen wilt tegelijk.”
Hij hoopt met deze voorstelling te tonen dat er altijd perspectief is, ook al lijkt een situatie nog zo uitzichtloos. „Kijk naar mij: ik ben met niks naar dit land gekomen, met geen cent in mijn zakken. Ik heb de taal geleerd, ik heb mijn lot weten te keren en kijk waar ik nu ben. Dus de volgende keer als Humberto Tan me naar mijn verhaal vraagt, vertel ik hem dat. Dan zeg ik: ik ben een trotse vluchteling.”
Onvoorspelbaar verleden van Black Sheep Can Fly en Theater Utrecht, tournee t/m 17/12.
